Chuyện kể rằng: “ Thuở xa xưa do hồ có màu nước xanh quanh năm nên có tên là hồ Lục Thủy. Khi Vua Lê khởi binh chống quân Minh đô hộ, Vua có nhận được một thanh gươm. Vũ khí đó theo vua suốt cuộc trường chinh mười năm và cuối cùng Vua đánh đuổi được giặc, giành lại độc lập cho đất nước.

Đóng đô ở Hà Nội, khi đó gọi là Thăng Long. Một hôm, Vua dong thuyền đi trên hồ Lục Thủy thì có rùa vàng nổi lên. Vua tuốt gươm chỉ vào rùa thì rùa liền ngậm cây gươm mà lặn xuống đáy hồ. Nghĩ rằng đó là trời cho mượn gươm để dẹp giặc, nay giặc tan thì đem gươm trả lại cho trời, mà rùa vàng là vị thiên sứ, nên Vua gọi hồ là Trả Gươm tức là Hoàn Kiếm”.

Theo nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc: đối với một số nhà văn hóa học thì hình tượng gươm và rùa còn thể hiện quan niệm: gươm tượng trưng cho lửa, vừa xua nước đi lại vừa hút nước lại. Rùa lại là vật hòa hợp được âm dương, khiến nước lửa giao hòa.

Tại Hội chợ Sản phẩm nông nghiệp và Ngành nghề nông thôn thành phố Hà Nội 2006, người xem chú ý một sản phẩm điêu khắc độc đáo, đó là chiếc thuyền chở Vua Lê Lợi trả kiếm rùa vàng làm bằng gỗ trai đỏ, với kính thước chiều cao 3,37 m, dài 6,4 m, chỗ rộng nhất 2,6 m, nặng gần ba tấn.

Gỗ trai đỏ chỉ có ở miền trung, nhất là vùng tây Quảng Trị. Ngày xưa, gỗ trai đỏ thường dùng để tiến vua làm ngai vàng và đồ thờ cúng, đồ mỹ nghệ.

Chủ nhân của sản phẩm độc đáo này là Anh Chiến ( nhà ở Đông Hà, Quảng Trị). Anh có nguyện vọng trao tặng tác phẩm điêu khắc nói trên cho UBND thành phố Hà Nội nhân kỷ niệm 1000 năm Thăng Long –Đông Đô Hà Nội./.