Chúng tôi vừa nhận được tờ: “Thông tin khoa học công nghệ Nghệ An”, số 3/2007 do Sở Khoa học và Công nghệ Nghệ An gửi tặng. Trong đó có bài viết của tác giả Đào Tam Tỉnh ( Thư viện Nghệ An ) đề cập mối liên hệ giữa Hội hướng thiện đền Ngọc Sơn và Hội Hướng thiện ở Nghệ An.

Như bạn đọc của “hohoankiem.org” đã biết, Hội Hướng thiện do một số trí thức Nho học có danh vọng và tâm huyết như tiến sĩ Vũ Tông Phan, Tiến sĩ Nguyễn Văn Lý, Phó bảng Nguyễn Văn Siêu... lập ra khoảng năm 1836.

Hoạt động của Hội hướng thiện nhằm chấn hưng văn hóa giáo dục Thăng Long; sáng lập, bảo tồn và nhiều lần trùng tu đền Ngọc Sơn suốt từ 1841 đến 1960, khi ngành văn hóa bắt đầu quản lý đền. Hội cũng có đóng góp lớn trong việc biến khu vực hồ Hoàn Kiếm với các trường tư thục mở chung quanh hồ thành trung tâm văn hóa -giáo dục của Hà Nội thế kỷ XIX.

Chỉ sau khi Thực dân pháp chiếm Hà Nội, hội phải chia nhỏ thành các phả Thiện với những tên khác nhau do hoạt động bị hạn chế, bị giám sát gắt gao. Tuy vậy khi có thời cơ thuận lợi , các hội phả này với các tri thức Nho học có tinh thần dân tộc như cử nhân Lương Văn Can, hoàng giáp Nguyễn Thượng Hiền, lại cố gắng dấy lên những họa động văn hóa- xã hội yêu nước, liên quan phong trào Đông Du và Đông Kinh Nghĩa Thục.

Cụ Trần Hiêng ( 85 tuổi ) ở thôn Ngọc Long, nay thuộc xã Công Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An vừa hiến tặng cho thư viện tỉnh 101 cuốn sách Hán Nôm và hai bộ ván khắc ( 49 tấm) dùng để in sách: “ Cứu sinh thuyền chân kinh” và “ Trần đại vương chính kinh”, trong ngày Hội sách của tỉnh, 20/4/2007.

Nhân sự kiện này Đào Tam Tỉnh đã tìm gặp cụ Phan Huy ( 79 tuổi ) quê ở làng Thượng Lịch, huyện Diễn Châu. Ông là người cùng cụ thân sinh Phạm Căn khắc bản kinh: “ Trần Đại vương chính kinh” cho Văn thiện đàn Ngọc Long, Yên thành.

Cụ Phạm Huy cho biết: Cụ Phan Văn Mậu quê làng Phượng Lịch, đậu tú tài thi Hương ra ở quê vợ làng Đại Phẩm, huyện Chương Mỹ tỉnh Hà Đông (nay là Hà Tây ), là một hội viên hội hướng thiện đền Ngọc Sơn. Cụ Phan Văn Mậu có công truyền bá cho việc thành lập các Thiện đàn ở vùng Diễn Châu và Yên Thành. Cụ Mậu còn truyền dạy nghề khắc ván in sách cho gia đình cụ Phạm Huy và gia đình cụ Hà Cương ở Diễn Châu.

Theo Đào Tam Tỉnh, tại hai huyện Diễn Châu và Yên Thành đã có Hội Hướng thiện do các nho sĩ và nhà giàu góp công sức xây dựng. Ngoài các hoạt động văn hóa, xã hội như mở các lớp dạy chữ, làm thuốc chữa bệnh, hướng mọi người làm việc thiện, thì Hội Hướng thiện còn tham gia tuyên truyền, hoạt động trong các phong trào yêu nước ở địa phương.

Các thành viên tích cực tham gia tuyên truyền chống Pháp ở diễn Châu, Yên Thành như: Phạm Hoàng, Phạm Căn, Trần Xoán... đã bị giặc Pháp bắt. Sau này cụ Trần Xoán được Nhà nước ta trao tặng Huân chương Độc lập.

Riêng gia đình cụ Phạm Huy từng khắc các bản gỗ in tài liệu cách mạng (1930-1931 ) tại nhà thờ họ Phạm, rồi cất dấu ở Thiện đàn Phương Lịch. Vào thời điểm đó, đình Phương Lịch là một địa điểm hội họp bí mật của tổ chức yêu nước, từng bị thực dân Pháp vây ráp để bắt những người hoạt động cách mạng.

Thiện đàn được xây dựng ở các địa phương thuộc tỉnh Nghệ An, có ý nghĩa tích cực trong các hoạt động văn hóa- xã hội hướng thiện và các phong trào yêu nước như Văn thân, Xô viết Nghệ Tĩnh.

(Trong bài viết này chúng tôi xin gửi đến bạn đọc hai bức ảnh chụp các bộ ván khắc: “ Cửu Sinh Thuyền Chân Kinh “ và “ Trần Đại Vương Chính Kinh” do cụ Trần Hiêng hiến tặng Thư viện tỉnh Nghệ An) ./.